PSA

Το PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) είναι μια πρωτείνη που παράγεται από τα κύτταρα του προστάτη και περιέχεται στο σπέρμα βοηθώντας στην ρευστοποίηση του. Μια μικρή ποσότητα ανιχνεύεται στο αίμα. Σε περιπτώσεις όμως κυρίως καρκίνου προστάτη (αλλά και σε άλλες που θα αναλυθούν παρακάτω) η ποσότητα που ανιχνεύεται στο αίμα είναι υψηλότερη.  Γι’αυτό και το PSA αποτελεί πολύ σημαντική εξέταση για την πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου προστάτου, που είναι ο πιο συχνός καρκίνος στον άντρα. Εκτός από τη χρησιμότητα του ως εργαλείο πρώιμης διάγνωσης, αποτελεί και δείκτη αποτελεσματικότητας της θεραπείας και εξέλιξης της νόσου σε ασθενείς που έχουν ήδη διαγνωσθεί με καρκίνο προστάτη. Όπως αναφέρθηκε, το PSA αυξάνεται εκτός από τον καρκίνο προστάτη και σε περιπτώσεις φλεγμονής (προστατίτιδα) ή και καλοήθης υπερπλασίες. Αυτό σημαίνει οτι υψηλό PSA δε σημαίνει κατ΄ανάγκη και καρκίνο. Πολλές φορές σε ασθενείς ασυμπτωματικούς και με αρνητική δακτυλική εξέταση χορηγούμε αντιβίωση και υποχωρώντας η φλεγμονή, η τιμή του PSA πέφτει. Έχει παρατηρηθεί επίσης το PSA να παραμένει υψηλό για ακόμα και πολλά έτη και έτσι υπάρχουν άνδρες που έχουν υποβληθεί σε πάνω από μια βιοψίες αρνητικές για κακοήθεια, χωρίς να μπορεί να εξηγηθεί  ο λόγος της υψηλής τιμής. Εκτός του συνολικού PSA, χρησιμοποιούνται και άλλες παράμετροι του. Η πιο κοινή είναι η μέτρηση του συνολικού PSA και του ελεύθερου (Free-PSA, δηλαδή αυτού που δεν είναι συνδεδεμένο με πρωτείνες) και το κλάσμα των δύο τιμών (free προς total) δίνει πληροφορίες για πιθανότητα καρκίνου. Άλλες πληροφορίες είναι το PSA-doubling time, (δηλαδή σε πόσο χρόνο διπλασιάστηκε η τιμή του), το PSA-density (η σχέση PSA με το μέγεθος του προστάτη) κλπ.

Πρέπει να σημειωθεί πως όπως υψηλή τιμή PSA δε σημαίνει κατ’ανάγκη και καρκίνο, ισχύει και το αντίθετο. Έτσι έχουν παρατηρηθεί πολλά περιστατικά καρκίνου με φυσιολογικό PSA. Γι’αυτό πέραν του ετήσιου ελέγχου πρέπει να εξετάζεται και η σχέση της τιμής με την προηγούμενη. Για παράδειγμα διπλασιασμός της τιμής (πχ από 1σε 2) παρόλο που είναι εντός φυσιολογικών ορίων χρήζει διερεύνησης. Όπως επίσης και κάθε αύξηση εντός του έτους πάνω από 0,75mg.

H εξέταση πρέπει να γίνεται ετησίως από κάθε άνδρα μετά τα 48, ενώ όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου προστάτη νωρίτερα (45). Δεν επηρεάζεται από λήψη τροφής, αλλά από εκσπερμάτιση τα τελευταία δύο 24ωρα, από ιατρικούς χειρισμούς (δακτυλική εξέταση, καθετηριασμός, κυστεοσκόπηση) ενώ όπως αναφέρθηκε ανεβαίνει και σε προστατίτιδες (ουρολοιμώξεις).